خواندن و نوشتن می دانید و فکر می کنید با سواد هستید؟
مفهوم سواد از نظر یونسکو چیست؟
یونسکو در آخرین تعریفش از سواد حرف سعدی را زده است.
سعدی در گلستان باب هشتم در آداب صحبت چنین گفتند که:
دو کس رنج بیهوده بردند و سعی بی فایده کردند: یکی آن که اندوخت و نخورد و دیگر آنکه آموخت و نکرد.
علم چندان که بیشتر خوانی چون عمل در تو نیست نادانی
نه محقق بود نه دانشمند چارپایی بر او کتابی چند
آن تهی مغز را چه علم و خبر که بر او هیزم است یا دفتر
مفهوم سواد از قرون گذشته تا حال تغییرات بسیاری داشته و چهارمین تعریف سواد از نظر یونسکو به صورت رسمی اعلام شد.
با تعریف جدیدی که یونسکو ارائه داده باسوادی، توانایی تغییر(Change) است و با سواد کسی است که بتواند با آموخته هایش، تغییری در زندگی خود ایجاد کند.
در ادامه و بعد از مروری کوتاه بر تعاریف سواد از ابتدا تا امروز، نکاتی درباره ایجاد تغییر در زندگی بر اساس دانسته ها و راهکارهای دستیابی به این مهم، مطرح خواهیم کرد.
تعریف1: توانایی خواندن و نوشتن. اولین تعریف سواد که در اوایل قرن بیستم ارائه شد، صرفا به توانایی خواندن و نوشتن زبان مادری معطوف بود. طبق این تعریف، فردی با سواد محسوب می شد که توانایی خواندن و نوشتن زبان مادری خود را داشته باشد.
تعریف2: اضافه شدن یاد گرفتن رایانه و یک زبان خارجی. اواخر قرن بیستم، سازمان ملل تعریف دومی از سواد ارائه کرد. در این تعریف جدید علاوه بر توانایی خواندن و نوشتن زبان مادری، توانایی استفاده از رایانه و دانستن یک زبان خارجی هم اضافه شد. بدین ترتیب به افرادی که توان خواندن و نوشتن ، استفاده از رایانه و صحبت و درک مطلب به یک زبان خارجی را داشتند، با سواد گفته شد. قاعدتا طبق این تعریف برخی از دانشجویان و دانش آموختگان دانشگاهی کشور ما بی سواد محسوب می شوند.
تعریف3: اضافه شدن 12 نوع سواد. سازمان ملل در دهه دوم قرن 21، باز هم در مفهوم سواد تغییر ایجاد کرد. در این تعریف سوم کلا ماهیت سواد تغییر یافت. مهارت هایی اعلام شد که داشتن این توانایی ها و مهارت ها مصداق با سواد بودن قرار گرفت. بدین ترتیب شخصی که در یک رشته دانشگاهی موفق به دریافت مدرک دکترا می شود، حدود 5 درصد باسواد است. این مهارت ها عبارتند از:
1- سواد عاطفی: توانایی برقراری روابط عاطفی با خانواده و دوستان.
2- سواد ارتباطی: توانایی برقراری ارتباط مناسب با دیگران و دانستن آداب اجتماعی.
3- سواد مالی: توانایی مدیریت مالی خانواده، دانستن روش‌های پس‌انداز و توازن دخل و خرج.
4- سواد رسانه‌ای: این که فرد بداند کدام رسانه معتبر و کدام نامعتبر است.
5- سواد تربیتی: توانایی تربیت فرزندان به نحو شایسته.
6- سواد رایانه‌ای: دانستن مهارت‌های راهبری رایانه.
7- سواد سلامتی: دانستن اطلاعات مهم درباره تغذیه سالم و کنترل بیماری‌ها و داشتن یک برنامه فعالیت بدنی منظم در زندگی.
8- سواد نژادی و قومی: شناخت نژادها و قومیت‌ها بر اساس احترام و تبعیض نگذاشتن.
9- سواد بوم شناختی: دانستن راه‌های حفاظت از محیط زیست.
10- سواد تحلیلی: توانایی شناخت، ارزیابی و تحلیل نظریه‌های مختلفایجاد استدلال‌های منطقی بدون تعصب و پیش فرض.
11- سواد انرژی: توانایی مدیریت مصرف انرژی.
12- سواد علمی: علاوه بر سواد دانشگاهی، توانایی بحث یا حل و فصل مسائل با راهکارهای علمی و عقلانی مناسب.
تعریف ۴: علم با عمل معنا می‌شود. به تازگی یونسکو یک بار دیگر در تعریف سواد تغییر ایجاد کرد. در این تعریف جدید توانایی ایجاد تغییر، ملاک باسوادی قرار گرفته است، یعنی شخصی با سواد تلقی می‌شود که بتواند با استفاده از خوانده‌ها و آموخته‌های خود، تغییری در زندگی خود ایجاد کند.
در واقع، این تعریف مکمل تعریف قبلی است؛ چرا که، صرفاً دانستن یک موضوع به معنای عمل به آن نیست. در صورتی که مهارت‌ها و دانش آموخته شده باعث ایجاد تغییر معنادار در زندگی شود، آنگاه می‌توان گفت این فرد، انسانی باسواد است…
طبق آخرین تعریف دقیق یونسکو، سواد به عنوان توانایی شناسایی، درک، تفسیر، ایجاد، برقراری ارتباط و محاسبه با استفاده از مواد چاپی و نوشتاری مرتبط با زمینه های مختلف تعریف شده است. به عبارت دیگر، سواد نه تنها شامل توانایی خواندن و نوشتن، بلکه توانایی استفاده از این مهارت ها در موقعیت های مختلف و برای اهداف مختلف است.
دیدگاهتان را بنویسید